Αισχύλου Νιόβη: Ο θρήνος της Νιόβης




Είναι γνωστός ο μύθος της Νιόβης, κόρης του Τάνταλου, η οποία καυχήθηκε ότι έχει περισσότερα και ωραιότερα παιδιά από τη Λητώ, τη μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Η Λητώ θυμωμένη ζητά εκδίκηση και ο Απόλλων εξοντώνει τα αρσενικά παιδιά της Νιόβης, η Άρτεμη τα κορίτσια της. Η Νιόβη από τον πόνο της μεταμορφώνεται σε βράχο, αλλά δεν ξέρουμε αν ο Αισχύλος ακολουθούσε αυτή την εκδοχή. Η ομώνυμη τραγωδία του Αισχύλου δυστυχώς έχει χαθεί. Το απόσπασμα που μεταφράζεται προέρχεται από πάπυρο του 2ου αιώνα μ.Χ. και ακολουθεί την έκδοση του Page, Greek Literary Papyri, vol. 1. Μιλά η Νιόβη δίπλα στον τάφο των παιδιών της μετά από μια περίοδο σιωπής [i]

 Τώρα τίποτε άλλο, τον πατέρα μου μόνο θρηνώ, [ii]

τον γεννήτορα Τάνταλο που με πάντρεψε:

ο Φοίβος του 'ριξε τη ζωή σε ξέρα, ζωή δίχως λιμάνι.

Του κακού το φύσημα χτύπησε τον οίκο μας.

Με τα μάτια σας βλέπετε την κατάληξη του γάμου μου:

τρίτη μέρα τώρα στον τάφο καθισμένη

θρηνώ τα πεθαμένα μου παιδιά,

θρηνώ το όμορφο ανάστημά τους, το βασανισμένο.

Θνητός οπού ρημάχτηκε είναι σκιά, τίποτε άλλο.

Σε λίγο θα 'ρθει εδώ ο Τάνταλος...

Ο Φοίβος με τον Αμφίονα οργισμένος

με βία τη γενιά του σύρριζα τη μάδησε σαν φύλλο.[iii]

Σε σας -δεν είστε εχθροί μου- όλα θα τα πω:

ο θεός στους θνητούς δημιουργεί ένα φταίξιμο,

ολότελα μια οικογένεια σαν θέλει να χαλάσει.[iv]

Στο ενδιάμεσο ο άνθρωπος την ευτυχία τη θεόσταλτη

πρέπει να τη φυλά, μιλιά με θράσος να μην βγάζει.

Όσοι κάθε φορά ευημερούν ποτέ δεν υποπτεύονται

ότι μπορεί να πέσουν και να αδειάσουν απ’ την ευτυχία τους.[v]

Έτσι κι εγώ καμαρώνοντας για την ομορφιά (των παιδιών μου)...



[i] Ο τόπος δράσης πρέπει να είναι η Θήβα, αφού σύμφωνα με την παράδοση ο Σοφοκλής ήταν αυτός που παρουσίασε τη Νιόβη να επιστρέφει στην πατρίδα της Λυδία μετά τη συμφορά της. Η Νιόβη στον Αισχύλο στεκόταν αμίλητη για ένα μεγάλο μέρος του έργου δίπλα στον τάφο των παιδιών της, μια φημισμένη περίπτωση δραματικής σιωπής, την οποία ειρωνεύεται ο Αριστοφάνης στους Βατράχους 911 με το στόμα του Ευριπίδη.

[ii] Η Νιόβη ετοιμάζεται να κλάψει για τον πατέρα της, ο οποίος θα νιώσει συντετριμμένος, μόλις θα μάθει για το χαμό των εγγονών του. Προφανώς ο Τάνταλος σ’ αυτό το σημείο δεν γνωρίζει ακόμη τίποτε και αναμένεται να φτάσει από ώρα σε ώρα, για να επισκεφτεί χαρούμενος την κόρη και τα εγγόνια του. Η έκπληξη που τον περιμένει θα είναι φρικτή.

[iii] Ο Αμφίων, γιος του Δία και της Αντιόπης, ήταν σύζυγος της Νιόβης και ήρωας της Θήβας μαζί με τον αδερφό του Ζήθο (έχτισαν τα τείχη της Καδμείας). Αυτοκτόνησε μετά το χαμό της οικογένειάς του. Σε άλλες παραδόσεις θανατώνεται από τον Απόλλωνα μαζί με τα παιδιά του ή επιτίθεται από την οργή του στο ναό του θεού, όπου και βρίσκει το θάνατο. Δεν γνωρίζουμε γιατί ο Φοίβος ήταν οργισμένος μαζί του. Ήταν φημισμένος μουσικός, μαθητής του Ερμή, ο οποίος του χάρισε χρυσή λύρα. Ο Αμφίων παίζοντας τη λύρα του έκανε τις πέτρες να μπαίνουν μόνες τους στην κατάλληλη θέση στο τείχος. Αργότερα πρόσθεσε τρεις χορδές στη λύρα, για να μπορεί να παίζει με τον Λύδιο ρυθμό.

[iv] Τους φημισμένους αυτούς στίχους παραθέτει και ο Πλάτων στην Πολιτεία 380Α.

[v] Στην κυριολεξία η εικόνα-μεταφορά εδώ πρέπει να είναι αυτή ενός αγγείου γεμάτου με κάποιο υγρό, το οποίο πέφτει και χύνει έξω το περιεχόμενό του.