Ελληνοαιγυπτιακή κοσμογονία

Ποίημα από αιγυπτιακό πάπυρο των αρχών του 4ου αιώνα μ.Χ., ευρύ σε σύλληψη και αρκετά καλό στην εκτέλεση. Λείπουν στίχοι (όχι πολλοί) από την αρχή του θραύσματος, όπου θα υπήρχε μια περιγραφή του Θεού και των τεσσάρων στοιχείων: ο Θεός αποφάσισε να κάνει ένα σύμπαν από τα στοιχεία και (εδώ ξεκινά το απόσπασμά μας) δημιουργεί από τον εαυτό του έναν δεύτερο θεό, τον Ερμή, για να εκτελέσει το έργο αυτό. Ο Ερμής φέρνει ένα τέλος στη σύγκρουση των στοιχείων και δημιουργεί από αυτά τον ουρανό, με τους πλανήτες και τους αστερισμούς του, και τη γη με τον Ωκεανό και τις θάλασσες. Το χάσμα μετά από το στίχο 41 είναι μάλλον αρκετά μικρό. Στο μεταξύ ο Ερμής αποφάσισε ότι πρέπει να δημιουργήσει ζωή. Όταν το θραύσμα ξεκινά και πάλι, ο Ερμής ψάχνει έναν τόπο για να εγκαταστήσει τη ζωή. Αποφασίζει να χτίσει μια πόλη. Απορρίπτει τα άκρα του Βορρά και του Νότου. Στο τέλος η επιλογή του είναι ένα μέρος με εύκρατο κλίμα (μάλλον η Αίγυπτος). Αυτά τα θραύσματα πιθανώς προέρχονται από την εισαγωγή ενός μακρού εγκυκλοπαιδικού ποιήματος, του οποίου ο απώτερος σκοπός ήταν η αφήγηση της ιστορικής ίδρυσης μιας συγκεκριμένης πόλης που όμως δεν κατονομάζεται στο σωζόμενο τμήμα του έργου.
            Η κοσμογονία έχει έντονο το στοιχείο του ελληνοαιγυπτιακού συγκρητισμού με αναμνήσεις από τα ερμητικά κείμενα, στα οποία η θέση του Ερμή-Θωθ είναι ιδιαίτερα εξυψωμένη. Προσπάθησα να συμπληρώσω τα κενά του κειμένου (μέσα σε παρενθέσεις) με το πιθανό τους νόημα, προκειμένου να υπάρχει συνέχεια στη μετάφραση.
Σταύρος Γκιργκένης 2014

(Στην αρχή ήταν ο Θεός και τα στοιχεία τα τέσσερα,
όλα ανακατεμένα κι ανήσυχα στο απροσμέτρητο χάος.
Ο Πατέρας των πάντων στο νου του αποφάσισε
να βάλει σ’ όλα μια τάξη, έναν κόσμο να φτιάξει
με χάρη και νόημα, να τον κοιτά και ν’ αγάλλεται.
Και με τη σκέψη του θεό δεύτερο έπλασε)
αποσπώντας μέρος απ’ την πολύμορφη δύναμή του:
αυτός είναι ο Ερμής των πατέρων μου στα νιάτα του.
Του έδωσε πλήρη εντολή να φτιάξει ένα πανέμορφο Σύμπαν
και του χάρισε ράβδο χρυσή, το σύμβολό του,
σοφή μητέρα κάθε ωφέλιμης τέχνης.
Μ’ αυτήν του Δία ο γιος κίνησε να εκπληρώσει την εντολή
του πατέρα του. Ο Δίας καθισμένος σε θέση με θέα
χαιρόταν βλέποντας τα έργα του ένδοξου γιου του.
Εκείνος, ντυμένος με θαυμαστή τετραπλή μορφή,[1]
τα μάτια του έκλεισε πάνω απ’ την (καπνισμένη) λάμψη,
(στάθηκε πάνω απ’ το χάος) και μίλησε:
«Ακούστε, (όντα φιλόνικα): του αιθέρα (ο βασιλιάς) ο ίδιος
τα στοιχεία διατάζει να πάψουν την πρότερη έριδα.
Υπακούστε στη θεία εντολή και χωριστείτε!
Αργότερα θα έρθει για σας καλύτερη ένωση.
Γιατί θα φτιάξω αμοιβαία αγάπη και πόθο
την ημέρα του χωρισμού σας, για μια καλύτερη μοίρα».
Έτσι είπε και με το χρυσό του ραβδί  άγγιξε (την αναταραχή)
κι όλα ευθύς τα κυρίευσε μια ήρεμη γαλήνη:
τα στοιχεία σταμάτησαν το πολύμορφο ανακάτεμα
και το καθένα τους στάθηκε αμέσως στον ορισμένο του τόπο,
την ταραγμένη τους κίνηση (παρευθύς πάψανε)
και συνταιριασμένα ξεχάσανε την αρχαία τους σύγκρουση.
Αλλά ο γιος του παγγενέτη Θεού  (το σχέδιό του το εκπλήρωνε):
πρώτα τον φωτοβόλο (με τη ράβδο του άγγιξε) αιθέρα  
και μ’ άφατο στροβιλισμό τον περιστρεφόμενο (αιώνια)
ουρανό  σφαίρα τον έκανε (που στριφογυρνά).                         ]
Τον στόλισε με ζώνες επτά και με επτά επόπτες, ηγεμόνες
των άστρων που η περιπλάνησή τους τους αστερισμούς περιστρέφει. 
 Διαδοχικά ο ένας κάτω από ένα άλλο περιφέρονται.
Κι απ’ όλες τις μεριές ταυτόχρονα έλαμπαν (μέσα στο χάος).
Στο  κέντρο στερέωσε τη γη με δεσμά ακίνητα.
Στον καυτό νότο και τον παγωμένο βορρά άπλωσε
την λοξή οδό του ήσυχου και ακίνητου άξονα.
Του βουερού του ποταμού, (του Ωκεανού το ρεύμα έφτιαξε)
μανιασμένο, αχαλίνωτο (να περιζώνει τη στεριά).
 Αλλά έναν κόλπο στη μέση[2] (συμπύκνωσε της γης)
και χάραξε μακρά ακρογιάλια (στην ξακουστή τη θάλασσα).
 Κι εκείνη, των πολυπλάνητων (κυμάτων η μητέρα),
κολυμπά στης αδελφής της της στεριάς (το κέντρο).
Δύο πόλοι σφίγγουνε τον άξονα κι από τις δυο μεριές.
{ΛΕΙΠΟΥΝ 5 ΣΤΙΧΟΙ}
Ο κύκλος του Υπερίωνα[3] ακόμη δεν υπήρχε,
ούτε η Σελήνη τα χαλινάρια τίναζε στα σερνάμενα βόδια της,
αλλά νύχτα χωρίς ημέρα έρρεε μόνη, αδιάκοπη,
αχνοφέγγοντας με τις λεπτές ακτίνες των άστρων.
Μ’ αυτά κατά νου πορευόταν ο Ερμής μέσα απ’ τον γκρίζο ουρανό.
Δεν ήταν μόνος, γιατί μαζί του πήγαινε ο Λόγος, ο εξαίσιος γιος του,
με γοργά φτερά στολισμένος, πάντα αληθής,
την αγνή πειθώ έχοντας στα άψευστα χείλη του:
είναι ο ταχύς κήρυκας της καθαρής σκέψης του πατέρα του.
Μαζί του ο Ερμής πήγε στη γη (κι από ψηλά μετέωρος)       
κοίταζε ολόγυρα (με το διαπεραστικό του βλέμμα)
αναζητώντας τόπο εύκρατο, όπου  να χτίσει
πόλη (και τη ζωή του ο άνθρωπος εκεί ν’ αρχίσει)...                                                               ]




[1] Υπονοείται ότι ο Ερμής έχει μέσα του με μυστικό τρόπο και τα τέσσερα στοιχεία.
[2] Πιθανώς πρόκειται για τη Μεσόγειο.
[3] Εννοείται ο ήλιος.