Η Μαρία η Μαγδαληνή στο Κατά Θωμάν απόκρυφο ευαγγέλιο (Λόγιο 114)



[Βλ. επίσης
http://heterophoton.blogspot.gr/2014/03/83-84.html
http://heterophoton.blogspot.gr/2014/07/blog-post_9957.html]

Λόγιο 114
Ο Σίμων Πέτρος είπε σ’ αυτούς:
      «Ας φύγει η Μαριάμ από εμάς,
      γιατί οι γυναίκες δεν είναι άξιες της Ζωής».
Ο Ιησούς είπε:
       «Ιδού, θα την καθοδηγήσω,
      ώστε να την κάνω άντρα, για να
      γίνει κι αυτή πνεύμα ζων, όμοιο μ’ εσάς τους άντρες∙
      γιατί κάθε γυναίκα που θα κάνει τον εαυτό της άντρα
      θα εισέλθει στη Βασιλεία των Ουρανών».

Ερμηνεία
Ως παράλληλο μπορεί να αναφερθεί ένα χωρίο του Ιππολύτου (Έλεγχος 5.8.44): «Λένε, λοιπόν, ότι αυτή είναι “η πύλη του ουρανού” και αυτός “ο οίκος του θεού”, όπου ο αγαθός Θεός κατοικεί μόνος. Σ’ αυτόν τον οίκο δε θα εισέλθει κανείς ακάθαρτος, ούτε ψυχικός, ούτε σαρκικός, αλλά είναι φυλαγμένος μόνο για τους πνευματικούς. Εκεί θα πρέπει να φορέσουν “τα ενδύματα των γάμων” και να γίνουν όλοι νυμφίοι αρσενικοί μέσω του παρθενικού πνεύματος». Πβ. επίσης Κλήμης, Εκ των Θεοδότου επιτομαί 21.2-3: «...και τα θηλυκά θα γίνουν αρσενικά και θα ενωθούν με τους Αγγέλους και θα πάνε στο Πλήρωμα. Γι’ αυτό το λόγο λέγεται ότι η γυναίκα θα μεταμορφωθεί σε άντρα και η επίγεια Εκκλησία σε Αγγέλους». Ομοίως στην Αποκάλυψη Ιακώβου (41.15-19), «Το φθαρτό θα διαλυθεί στο άφθαρτο και το θηλυκό θα υψωθεί στο αρσενικό», και στον Ζωστριανό (131.2-10): «Απομακρυνθείτε από την τρέλα και τα δεσμά της θηλυκότητας και διαλέξτε για τον εαυτό σας τη σωτηρία της αρσενικότητας».
Ο Πέτρος προτείνει να μην επιτραπεί στη Μαριάμ να ακολουθήσει τους μαθητές και τον Ιησού, γιατί ως γυναίκα δεν είναι άξια της ζωής (πβ. Ιω. 4.27, όπου οι μαθητές εκπλήσσονται που ο Ιησούς συνομιλεί με μια γυναίκα). Αυτή η υποτιμητική στάση (που ο Πέτρος επαναλαμβάνει και σε άλλα γνωστικά κείμενα, όπως π.χ. στην Πίστη Σοφία και το Ευαγγέλιο της Μαρίας) προφανώς αναπαράγει τη χαμηλή εκτίμηση που έδειχναν στις γυναίκες οι αρχαίες κοινωνίες και προκαλεί την αυστηρή επίπληξη του Ιησού. Έτσι η Μαρία γίνεται το αρχέτυπο της γυναίκας- μαθήτριας του Ιησού.
Ορισμένοι σχολιαστές του Κατά Θωμάν επισημαίνουν ότι η θέση που εκφράζεται στο τελευταίο αυτό λόγιο έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα της έλλειψης διάκρισης φύλου για όσους επιδιώκουν την είσοδό τους στη Βασιλεία (λόγιο 22)∙ στο λόγιο 114 γίνεται λόγος για ένα είδος «μετάλλαξης» του θηλυκού σε αρσενικό, σαν να ήταν το αρσενικό μια ανώτερη ποιότητα∙ θεωρούν, λοιπόν, πολύ πιθανό το τελευταίο αυτό λόγιο να προστέθηκε εκ των υστέρων.

Υπάρχουν όμως και άλλες ερμηνευτικές δυνατότητες. Κατά μια άποψη ο Ιησούς χρησιμοποιεί εδώ συμβολική ορολογία: δεν εννοεί κανενός είδους μετάλλαξη σε επίπεδο ύλης, αλλά μιλά για άνοδο του γήινου και υλικού, που συμβολίζεται με το θηλυκό, στο πνευματικό, που συμβολίζεται με το αρσενικό∙ μια τέτοια διάκριση, άλλωστε, ήταν συνηθισμένη στον ελληνιστικό κόσμο και πηγαίνει ως φιλοσοφικός κοινός τόπος πίσω στους Πυθαγόρειους. Κατά τον Lüdemann το λόγιο πρέπει να διαβαστεί ως πολεμική κατά την αναπαραγωγής και του κόσμου (πβ. λόγια 79, 27). Κατά τον Bruce o Ιησούς υπόσχεται εδώ την αποκατάσταση της αρχικής ενότητας των φύλων, η οποία διασπάστηκε και έδωσε θάνατο στον άνθρωπο. Πβ. Κατά Φίλιππον 71, όπου λέγεται: «Όταν η Εύα ήταν μέσα στον Αδάμ, δεν υπήρχε θάνατος, αλλά όταν χωρίστηκε απ’ αυτόν, γεννήθηκε ο θάνατος».