H τέταρτη πινακίδα της πραγματείας του Kikkuli
Μια από τις μεγάλες γλωσσικές
οικογένειες είναι η λεγόμενη ινδοϊρανική,
της οποίας αναγνωρίζονται δύο βασικοί κλάδοι, ο ιρανικός και ο ινδικός.
Τα αρχαιότερα κείμενα του ιρανικού κλάδου είναι ορισμένα από τα ζωροαστρικά
κείμενα στη λεγόμενη συλλογή της Αβέστα, ενώ τα αρχαιότερα ινδικά είναι οι
λεγόμενες Βέδες και ιδιαίτερα η Rigveda. Και οι δύο ομάδες κειμένων χρονολογούνται στο 2ο
μισό της 2ης χιλιετίας π.Χ. (περ. 1200-1000 π.Χ.). Οι γλωσσικές ομοιότητες
μεταξύ των αρχαιότερων αυτών κειμένων είναι τόσο πολλές που φαίνεται ότι οι δύο
ομάδες γλωσσών σ’ αυτό το στάδιο ήταν ακόμη σχετικά κοντά μεταξύ τους, όπως
φαίνεται από τον παρακάτω παραλληλισμό (από ζωροαστρικό ύμνο μεταγραμμένο στη
Βεδική):
Ιρανική μορφή Ινδική μορφή
ahya yāsā namahā ásya
yācchā námasā
manyauš mazdā parviyam manyór
medhā́ pūrvyám
vahauš xratum manahah vásoḥ krátum mánasā
ustānazastah rafϑrahya uttānáhasto
raptrasya
spantahya artā vispānh šyauϑnā śvantasya ártā
víśvān cyautnā́
yā xšnavīša gauš ca ruvānam yā́ kṣṇavīṣa góś-ca ruvānam
Οι κυριότερες ιρανικές γλώσσες
(παλιές και σύγχρονες) είναι: Αβεστική, Περσική, Μηδική, Παρθική, Βακτριανή,
Σογδιανική, Οσσετική, Αφγανική (Πάστο), Κουρδική και πολλές άλλες μικρότερες.
Κυριότερες ινδικές γλώσσες:
Βεδική, Σανσκριτική, Πρακριτικές γλώσσες (π.χ. Παλική) και δεκάδες σύγχρονες
ινδικές γλώσσες, όπως η Ινδουστανική
(Ουρντού), οι γλώσσες της Βεγγάλης, του Παντζάμπ, του Νεπάλ, η γλώσσα των
τσιγγάνων κ.ά.
Ωστόσο η ανακάλυψη κειμένων στο βασίλειο
του Μιτάννι (1600-1300 π.Χ.) στην Συρία και την νοτιοανατολική Μικρά Ασία έφερε
τους γλωσσολόγους στην ευχάριστη θέση να εντοπίσουν, σε μια περιοχή που δεν το
περίμενε κανείς, τα γλωσσικά ίχνη ομάδας ομιλητών που μιλούσαν μια μορφή της ινδικής, η οποία είναι ακόμη αρχαιότερη
και από αυτή των Βεδών. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από αρματοφόρους πολεμιστές,
οι οποίοι έφτασαν μέχρι τη Συρία, κατέλαβαν μια περιοχή που κατοικούνταν από
έναν άλλο λαό, τους Χουρρίτες, και
αποτέλεσαν την άρχουσα τάξη του βασιλείου που ίδρυσαν (Μιτάννι). Σύντομα αφομοιώθηκαν από κάθε άποψη από τους πολυάριθμους
Χουρρίτες, πρόλαβαν όμως να αφήσουν τα γλωσσικά τους ίχνη που συνοπτικά είναι
τα εξής: [1]
α) Ονόματα βασιλέων και άλλων
προσώπων με ινδική προέλευση:
Μιταννική Ινδική Βεδική Ινδική
Priyamazdha Priyamedha
Prītāśva Prītāśva
Artasmara Artasmara
Tvaišaratha, Tveṣáratha
Artadhāma, Artadhāma
Shattivaza Sātivāja
Indrauta Indrota
citraratha citraratha
Šubandhu Subandhu
β) Μια πραγματεία για τα άρματα και την εκπαίδευση αλόγων περιέχει πλήθος όρων με ινδική προέλευση (η
λεγόμενη πραγματεία του Kikkuli):
Μιταννική Ινδική Βεδική Ινδική
aika eka
(ένα)
tera tri
(τρία)
pantsa panca
(πέντε)
satta sapta (επτά)
na/nava nava
(εννέα)
vartanna vartana
(κύκλος, στροφή)
asva asva
(ίππος)
ratha ratha (άρμα)
γ) Σε συνθήκες ειρήνης με τους Χετταίους εμφανίζονται πασίγνωστες ινδικές θεότητες: Midra = Mitra,[2] Ruvana/Varuna = Varuna, Indara
= Indra, Nasatya = Nasatya, Agni = Agni, Arta = Ṛta.
δ) Επίσης:
babru / pabru = babhru (καφετής)
parita = palita (γκρι)
pinkara = pingala (κόκκινος)
vasu = vasu (έξοχος)
kadi = khadi (βραχιόλι)
mani = mani (περιδέραιο)
marya = marya (πολεμιστής)
mišta = midha (μισθός, αμοιβή, βραβείο)
ušria (άρχοντας, πρίγκιπας) = uccair (= υψηλά)
maga = magha (δώρο)
mazdha = medha (σοφία)
priya = priya (αγαπητός)
Tvaiša = Tveṣá (ορμητικός)
citra
= citra (λαμπερός)
ε) Το ίδιο το όνομα του βασιλείου Maitanni/Mitanni σχετίζεται με την ινδική ρίζα
mith- / meth- (< maith- = ενώνω). Άρα
το όνομα του βασιλείου σημαίνει «Ένωση».
[Βασική Πηγή: A. Fournet, “About the Mitanni-Aryan Gods”, JIES 38 2010, 1-15]
[1] Τον αρχαιότατο χαρακτήρα της Μιταννικής Ινδικής
δείχνουν τα φωνητικά της χαρακτηριστικά και κυρίως το γεγονός ότι οι δίφθογγοι
δεν έχουν ακόμη μονοφθογγιστεί: π.χ. το ai δεν έχει ακόμη
μονοφθογγιστεί σε e και το au σε o, όπως στη Βεδική ή τη Σανσκριτική (aika # eka / Indrauta # Indrota). Η Μιταννική Ινδική, επιπλέον, είναι μια ξεχωριστή ινδική διάλεκτος με τις δικές της ιδιομορφίες: διαφέρει και από την Βεδική και από την Σανσκριτική και δεν είναι απλώς μια αρχαιότερη μορφή των διαλέκτων αυτών, με τον ίδιο τρόπο που η Μυκηναϊκή Ελληνική της 2ης χιλιετίας π.Χ. δεν είναι πρόγονος κάποιας συγκεκριμένης διαλέκτου της 1ης χιλιετίας π.Χ., αλλά αρχαιότερος ξεχωριστός κλάδος της Αρκαδοκυπριακής Ελληνικής.
[2] Ισοδύναμος του περσικού Μίθρα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου