Ο αγώνας ανάμεσα στις Μούσες και τις Ημαθίδες/Πιερίδες


[Ο Νίκανδρος αφηγείται αυτή την ιστορία στο τέταρτο βιβλίο των Μεταμορφώσεών του]
Ο Δίας, αφού ενώθηκε ερωτικά με την Μνημοσύνη, απέκτησε τις Μούσες. Την ίδια εποχή βασίλευε ο Πίερος, γεννημένος από τη γη της Ημαθίας.[1] Και αυτός απέκτησε εννέα κόρες. Αυτές έστησαν χορό σε ανταγωνισμό με τις Μούσες και διενεργήθηκε διαγωνισμός μουσικής στον Ελικώνα. Όταν τραγουδούσαν οι θυγατέρες του Πίερου, σκοτείνιαζαν τα πάντα και τίποτα δεν έδινε σημασία στην χορωδία τους. Όταν όμως τραγουδούσαν οι Μούσες, στεκόταν ο ουρανός, τα άστρα, η θάλασσα και οι ποταμοί, ενώ ο Ελικώνας μαγεμένος υψωνόταν προς τον ουρανό από την ευχαρίστηση, έως ότου με τη θέλησή του Ποσειδώνα τον σταμάτησε ο Πήγασος,  χτυπώντας του την κορυφή με την οπλή του.[2] Καθώς λοιπόν  επέλεξαν να μαλώσουν  αυτές που ήταν θνητές με τις θεές, οι Μούσες τους άλλαξαν τη μορφή και έφτιαξαν από αυτές τις λεγόμενες ημαθίδες όρνιθες,  εννιά στον αριθμό, που ακόμη και σήμερα ονομάζονται από τους ανθρώπους βουτηχτάρι, σουσουράδα, βλάχος, κίσσα, φλώρος, καρδερίνα, πάπια, δρυοκολάπτης,  περιστέρι.[3]

[Ἱστορεῖ Νίκανδρος Ἑτεροιουμένων δ΄]
Ζεὺς Μνημοσύνῃ μιγεὶς ἐν Πιερίᾳ Μούσας ἐγέννησεν. ὑπὸ δὲ τὸν χρόνον τοῦτον ἐβασίλευε Πίερος αὐτόχθων Ἠμαθίας καὶ αὐτῷ θυγατέρες ἐγένοντο ἐννέα͵ καὶ χορὸν ἐναντίον ἔστησαν αὗται Μούσαις καὶ ἀγὼν ἐγένετο μουσικῆς ἐπὶ τῷ Ἑλικῶνι. ὅτε μὲν οὖν αἱ θυγατέρες ᾄδοιεν αἱ τοῦ Πιέρου͵ ἐπήχλυε πάντα καὶ οὐδὲν ὑπήκουε πρὸς τὴν χορείαν͵ ὑπὸ δὲ Μουσῶν ἵστατο μὲν οὐρανὸς καὶ ἄστρα καὶ θάλασσα καὶ ποταμοί͵ ὁ δ΄ Ἑλικὼν ηὔξετο κηλούμενος ὑφ΄ ἡδονῆς εἰς τὸν οὐρανόν͵ ἄχρις αὐτὸν βουλῇ Ποσειδῶνος ἔπαυσεν ὁ Πήγασος τῇ ὁπλῇ τὴν κορυφὴν πατάξας. ἐπεὶ δὲ νεῖκος ἤραντο θνηταὶ θεαῖς͵ μετέβαλον αὐτὰς αἱ Μοῦσαι καὶ ἐποίησαν ὄρνιθας ἠμαθίδας ἐννέα καὶ ἔτι νῦν ὀνομάζονται παρ΄ ἀνθρώποις κολυμβάς͵ ἴυγξ͵ κεγχρίς͵ κίσσα͵ χλωρίς͵ ἀκαλανθίς͵ νῆσσα͵ πιπώ͵ δρακοντίς.

(Αντωνίνος Λιβεράλης 9)



[1] Εδώ συνδέονται δύο από τις κυριότερες περιοχές της Μακεδονίας, η Ημαθία και η Πιερία. Η Ημαθία στις πηγές θεωρείται συχνά ως ένα συνώνυμο της ίδιας της Μακεδονίας. Είναι πολύ εντυπωσιακό ότι ο Πίερος είναι αὐτόχθων, γεγονός που υπονοεί παραδόσεις αυτοχθονίας κα μεταξύ των Μακεδόνων. Οι Μούσες στο προοίμιο των Έργων και ημερών του Ησίοδου καλούνται να έρθουν από την Πιερία, όπου βρίσκονται. Οι εννιά Ημαθίδες/Πιερίδες ίσως να εκπροσωπούν την μακεδονική εκδοχή των Μουσών που υποκαταστάθηκε αργότερα από τις διασημότερες Ελικωνιάδες Μούσες.
[2] Μ’ αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε η πηγή Ιπποκρήνη (= πηγή του αλόγου). Ο Ποσειδών ήταν θεός των αλόγων, ιδιαίτερα στη Βοιωτία, ενώ διέθετε ναό στους Πρόποδες του Ελικώνα. Επιπλέον ήταν πατέρας του Πήγασου (Ποσειδών Ίππιος). Μερικές φορές ο Πήγασος θεωρείται ότι μεταφέρει τους κεραυνούς του Δία.
[3] Η εκδοχή του Οβίδιου (Μεταμ. 5.250-678) είναι διαφορετική: η Αθηνά ταξιδεύοντας καλεί τις Μούσες και τους ζητά να της δείξουν την καινούργια πηγή που δημιούργησε ο φτερωτός Πήγασος με την οπλή του. Μια Μούσα βρίσκει την ευκαιρία να αφηγηθεί στην Αθηνά μια πρόσφατη περιπέτεια των Μουσών, οι οποίες απήχθησαν από τον άγριο βασιλιά Πυρηναίο στη Θράκη, αλλά ξέφυγαν πετώντας με τα φτερά τους. Στη συνέχεια η Αθηνά ακούει ήχο από κίσσες και ρωτά τι συμβαίνει. Οι Μούσες της αφηγούνται πώς διαγωνίστηκαν με τις κόρες του Πίερου. Αυτές τραγουδούσαν την ήττα των θεών από τον Τυφώνα, προκαλώντας τις Μούσες. Από τις Μούσες απάντησε η Καλλιόπη με ένα τραγούδι για τον Πλούτωνα, την Περσεφόνη και τη Δήμητρα.
Σε έναν πολύ φθαρμένο πάπυρο της Κόριννας από τη Βοιωτία έχουμε έναν διαγωνισμό τραγουδιού ανάμεσα στον Κιθαιρώνα και τον Ελικώνα, βουνά της Βοιωτίας. Τον διαγωνισμό οργανώνουν οι Μούσες. Οι θεοί ψηφίζουν σε μια κάλπη, όπως οι δικαστές στα αρχαία δικαστήρια. Ο Ερμής ανακοινώνει νίκη του Κιθαιρώνα. Ο Ελικών πικραίνεται και υφίσταται κάποιου είδους γεωλογικού παθήματος. Φαίνεται να πρόκειται για κάποια λαϊκή παράδοση με μια δόση χιούμορ.

Σχόλια