Η γέννηση της Αφροδίτης από τον αφρό στην Κύπρο (ομηρικός ύμνος στην Αφροδίτη)

Ο σύντομος 6ος ομηρικός ύμνος στην Αφροδίτη, για τον οποίο μερικοί πιστεύουν ότι αποτελεί αυτόνομο έργο και άλλοι ότι ήταν προοίμιο μιας ευρύτερης σύνθεσης, περιγράφει τη γέννηση της Αφροδίτης από τη θάλασσα, τον καλλωπισμό της θεάς από τις Ώρες και τέλος την είσοδό της στη χορεία των άλλων θεών του Ολύμπου, οι οποίοι την καλωσορίζουν με μεγάλη χαρά.

Ο μύθος της γέννησης της Αφροδίτης από τον αφρό της θάλασσας εκτίθεται στην πλήρη του μορφή από τον Ησίοδο, Θεογονία 188-200: τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, που ευνουχίζει ο γιος του Κρόνος, έπεσαν στη θάλασσα, όπου, αφού επέπλευσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετατράπηκαν σε λευκό αφρό, από τον οποίο γεννήθηκε η Αφροδίτη. Ωστόσο το πρωτόγονο στοιχείο του μύθου δεν πρέπει να αναζητηθεί στη γέννηση της θεάς από τον αφρό της θάλασσας, σύμφωνα με την ετυμολογική ερμηνεία που δίνεται από τον Ησίοδο, αλλά στην ίδια την προέλευσή της από τα ύδατα: η Αφροδίτη, θεά της γονιμότητας, δεν μπορεί παρά να έχει γεννηθεί στο νερό, μια παντοτινή πηγή ζωής για κάθε πλάσμα. 

Κατά τα άλλα, η ιστορία της γέννησης της θεάς από τον αφρό δεν γνώρισε διάδοση στην αρχαία λογοτεχνία, αφού ήδη στον Όμηρο, σε άλλους ομηρικούς ύμνους, στη Σαπφώ, η Αφροδίτη είναι κόρη του Δία. Η ηχώ της αρχαίας θαλάσσιας σύνδεσης μπορεί να εντοπιστεί στη λατρεία της θεάς ως προστάτιδας των ναυτικών.

Ο καλλωπισμός της Αφροδίτης από τις Ώρες, που περιγράφεται στους στίχους 5-13, ανακαλεί το ανάλογο χωρίο του άλλου ομηρικού Ύμνου στην Αφροδίτη (61-63), όπου οι Χάριτες ασχολούνται με την καθαριότητα και την επάλειψη της θεάς ενόψει της συνάντησής της με τον Αγχίση. Ακόμη περισσότερο, όμως, απηχεί δύο αποσπάσματα των Κυπρίων επών (Allen 4-5) και το γνωστό χωρίο του Ησιόδου (Έργα και Ημέρες 72-82) που περιγράφει τον στολισμό της Πανδώρας, στον οποίο επίσης συνεργάστηκαν οι Ώρες.

Όσον αφορά τη χρονολογία και τον τόπο σύνθεσης του έργου, κανένα στοιχείο δεν επιτρέπει τη διατύπωση απόλυτα βέβαιων υποθέσεων. Αξίζει να σημειωθεί η ρητή αναφορά σ' ένα πλαίσιο ραψωδικών αγώνων στους στίχους 19-21, όπου ο ποιητής ζητά από τη θεά να του χορηγήσει τη νίκη. Σύμφωνα με ορισμένους φιλολόγους, δεν αποκλείεται αυτός ο διαγωνισμός να έγινε στην Κύπρο, όπως μας κάνει να σκεφτούμε η αναφορά στην εξουσία της Αφροδίτης στο νησί (στ. 2) και η συνήχηση με τα δύο αποσπάσματα των Κυπρίων επών, των οποίων ο συγγραφέας θεωρείται κυπριακής καταγωγής.

Την σεβαστή, χρυσοστέφανη, την όμορφη Αφροδίτη

θα ψάλω, που της έλαχαν όλης της Κύπρου οι προμαχώνες

της θαλασσινής. Εκεί την έφερε του Ζέφυρου η δύναμη

με την υγρή του πνοή, στο κύμα της πολύφλοισβης θάλασσας, 

σε αφρό μαλακό. Οι Ώρες που φορούν χρυσά διαδήματα

με χαρά την δεχτήκανε, την ντύσανε με θεία ενδύματα

και βάλανε στην κεφαλή την αθάνατη καλοφτιαγμένο στεφάνι

όμορφο, χρυσό. Στους τρυπημένους λοβούς τής φορέσανε

άνθη από χρυσάφι πολύτιμο και από ορείχαλκο

και γύρω από τον τρυφερό της λαιμό και το πάλλευκο στήθος της

την στόλισαν με χρυσά περιδέραια. Μ’ αυτά και οι ίδιες

οι Ώρες στολίζονται φορώντας χρυσά διαδήματα, όταν πηγαίνουν

στον ποθητό χορό των θεών και του Πατέρα τους τα δώματα.

Όταν κάλυψαν το σώμα της με κάθε στολίδι, στους αθάνατους

την οδήγησαν. Κι εκείνοι την ασπάστηκαν μόλις την είδαν,

την υποδέχτηκαν μ’ αγκαλιές κι ο καθένας την ήθελε

για νόμιμη σύζυγο να την πάρει στο σπίτι του,

θαυμάζοντας την όψη της Κυθερείας που ’ναι στεφανωμένη με ία.

Χαίρε, θεά με τα γυριστά βλέφαρα, γλυκιά και μειλίχια, δώσε μου

να πάρω τη νίκη σ’ αυτόν τον αγώνα, προετοίμασε το τραγούδι μου.

Κι εγώ θα σε μνημονεύσω και σ’ άλλο τραγούδι.